Έγκυρος Λόγος

Παρουσίαση στο ΤΕ.ΠΑ.Κ με θέμα το φύλο και τη δημιουργία προτύπων από τα ΜΜΕ

Πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 30 Οκτωβρίου 2016 διάλεξη κατά τη διάρκεια του μαθήματος «Δημοσιογραφία στο Διαδίκτυο» του τμήματος Επικοινωνίας και Σπουδών Διαδικτύου με θέμα το φύλο και κοινωνικές διακρίσεις ως απόρροια της δημιουργίας φυλετικών προτύπων από τα σύγχρονα ΜΜΕ. Συγκεκριμένα το εργαστήριο που πραγματοποιήθηκε κατά την διάρκεια της διάλεξης είχε ως τίτλο: «Ενημέρωση και Αναπαραστάσεις Φύλου». Προσκεκλημένη στο μάθημα ήταν η Μαρία Αγγελή, ερευνήτρια του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού φύλου με ερευνητικό ενδιαφέρον στις αναπαραστάσεις φύλου στα ΜΜΕ.

Το παιχνίδι και τα κοινωνικά πρότυπα του φύλου

Η διάλεξη ξεκίνησε με ένα παιχνίδι λέξεων, όπου η Κα Αγγελή ζητούσε από τους φοιτητές να λένε λέξεις σχετικές με το άκουσμα των λέξεων «Άνδρας» και «Γυναίκα». Η διαδικασία εξελίχθηκε με τους φοιτητές να σχηματίζουν κύκλο και να ρίχνουν την μπάλα προς τυχαία κατεύθυνση και να αναφέρουν τις πρώτες λέξεις που τους έρχονταν στο μυαλό, χωρίς δεύτερη σκέψη.

Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού

Σκοπός του παιχνιδιού, όπως δήλωσε και η φιλοξενούμενη ήταν «να ορίσουμε το φύλο, να το βάλουμε σε ένα πλαίσιο και μετά να κοιτάξουμε τα ΜΜΕ» και να δούμε το ρόλο του κάθε φύλο μέσα στην κοινωνία. Μετά την ευχάριστη δραστηριότητα που χαλάρωσε το κλίμα μέσα στην αίθουσα, όλες οι λέξεις καταγράφτηκαν και σχολιάστηκαν με τη συμμετοχή των φοιτητών και τις παρεμβάσεις της ομιλήτριας.

Κατά τον σχολιασμό των λέξεων που προέκυψαν από τους φοιτητές, το συμπέρασμα ήταν πως οι περισσότερες λέξεις που χαρακτήριζαν το γυναικείο φύλο αφορούσαν κυρίως τον καλλωπισμό. Ενώ οι λέξεις που χαρακτήριζαν το ανδρικό φύλο αντικατόπτριζαν το πως συμπεριφέρονται οι άντρες. Αυτό φάνηκε και από δύο λέξεις του πίνακα που έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση στην Κα Αγγελή, το «sexy» και το «sex». Το «sexy» χαρακτηρίζει το γυναικείο φύλο δηλαδή την εξωτερική τους εμφάνιση ενώ το «sex» που αναφέρθηκε για τους άνδρες παραπέμπει στη δράση και τη συμπεριφορά τους.

Σχολιασμός των λέξεων από το παιχνίδι

Οι πιο πάνω προκαταλήψεις οδηγούν στην δημιουργία της έννοιας της «Φυλακής του Φύλου». Η «Φυλακή του Φύλου» δεν αφήνει τους ανθρώπους ελεύθερους και τους «πιέζει» να ακολουθούν συγκεκριμένα πρότυπα και συγκεκριμένο μοντέλο συμπεριφοράς Η Κα Αγγελή συγκεκριμένα ανέφερε: «Όταν φέφκεις από αυτό το κουτί η κοινωνία σου δίνει πάτσους, τζαι όταν είσαι μέσα σε τούτο το κουτί διά σου πάρα πάρα πολλές καραμέλες».

Μελέτη της προβολής των δύο φύλων

Έπειτα, ζητήθηκε από τους φοιτητές να εντοπίσουν τις τέσσερις πρώτες σε επισκεψιμότητα ειδησεογραφικές ιστοσελίδες στη Κύπρο για εκείνη την ημέρα. Έτσι βασισμένοι στη διαδικτυακή πύλη «Alexa», οι φοιτητές κατάφεραν εύκολα να τις εντοπίσουν. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι τέσσερις πρώτες σελίδες ενημέρωσης για τον κόσμο της Κύπρου αποτέλεσαν το «Sigmalive.com», το «Philenews.com», το «Tothemaonline.com» και το «Ant1iwo.com». Αμέσως μετά χωρίστηκαν σε τέσσερις ομάδες, όσες και οι σελίδες, και κάθε ομάδα πήρε από μια ιστοσελίδα.

Σκοπός της άσκησης ήταν να εντοπισθούν και να ποσοτικοποιηθούν οι εμφανίσεις εικόνων που σχετίζονταν άμεσα με την προβολή του ανδρικού και του γυναικείου φύλου. Αφού πραγματοποιήθηκε η δραστηριότητα αυτή από όλες τις ομάδες, τα ποσοστά ήταν παρόμοια σε όλες τις σελίδες, με το ποσοστό των ανδρών να κυμαίνεται στο 70% - 80% και των γυναικών στο 20% - 30% αντίστοιχα. Μετά από αυτό επιβεβαιώνεται το γεγονός ότι οι άνδρες έχουν τον πρώτο λόγο και το πάνω χέρι ενώ οι γυναίκες έχουν υποδεέστερη θέση. Παρ’ όλα αυτά, σημαντική ήταν η παρέμβαση της Κας Αγγελή, η οποία προσέθεσε πως τα ποσοστά αυτά ήταν μεγαλύτερα στο παρελθόν για τους άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες. Άρα μπορούμε να ισχυριστούμε πως η τωρινή απόσταση είναι σε ένα βαθμό πιο ελπιδοφόρα σε σχέση με το παρελθόν, όσον αφορά το ποσοστό προβολής των γυναικών στα ΜΜΕ.

Αποσπάσματα εργαστηρίου: Βίντεο

Αντιδράσεις φοιτητών για άρθρο βιασμού

Στο τελευταίο μέρος της διάλεξης η Κα Αγγελή ζήτησε από τους φοιτητές να διαβάσουν ένα άρθρο από την ιστοσελίδα «Philenews.com» το οποίο αναρτήθηκε την ίδια μέρα την οποία πραγματοποιήθηκε η διάλεξη. Το άρθρο με τίτλο «Άγριος βιασμός γυναίκας στις δημόσιες τουαλέτες» , αναφερόταν στο βιασμό μιας κοπέλας και οι φοιτητές κλήθηκαν να σχολιάσουν τον τρόπο με τον οποίο ο αρθρογράφος παρουσίασε το γεγονός. Εκείνο που είχε μεγάλη σημασία στην άσκηση αυτή, ήταν πως σχεδόν όλοι οι φοιτητές αντέδρασαν αρνητικά προς την αναπαράσταση που έδωσε ο αρθρογράφος και τόνισαν στις παρατηρήσεις τους την τάση του δεύτερου να ενοχοποιεί με έμμεσο τρόπο το θύμα αντί το θύτη. Συγκεκριμένα η Κα Μαρία Αβρααμίδου, διδάσκουσα του μαθήματος, το χαρακτήρισε ως «report» της αστυνομίας.

Γίνεται, επομένως, αντιληπτό ότι η διάκριση του φύλου στα κυπριακά ΜΜΕ είναι γεγονός. Ωστόσο είναι αισιόδοξο το ότι οι φοιτητές έχουν κατανοήσει το φαινόμενο αυτό και ως νέοι δημοσιογράφοι είναι σε θέση να το αποφύγουν ή ακόμη και να το εξαφανίσουν, δίνοντας υπόσταση στο όραμα του M.I.G.S. για εξίσωση, τόσο των δικαιωμάτων και των αναπαραστάσεων του ανδρικού και γυναικείου φύλου, όσο και του φύλου γενικότερα.

Ενημέρωση και Ψυχαγωγία στην Κυπριακή Τηλεόραση

Μετά το τέλος του εργαστηρίου μια ομάδα φοιτητών αποφάσισαν να διεξάγουν μια παρόμοια έρευνα, για να μελετήσουν κατά πόσο προωθούνται στερεότυπα μέσα από τις τηλεοπτικές εκπομπές. Μέτρησαν τη συμμετοχή ανδρών και γυναικών στις ενημερωτικές, ψυχαγωγικές και αθλητικές εκπομπές που προβάλλονται στην Κυπριακή τηλεόραση. Το δείγμα ήταν τα Κυπριακά κανάλια: Ant1, Mega, Sigma, Ρικ, Αlpha, και Plus.

Φάνηκε ότι στις ενημερωτικές εκπομπές υπερισχύουν οι άνδρες με μια μικρή διαφορά της τάξης του 4%. Επίσης, φάνηκε ότι επιλέγουν περισσότερες γυναίκες για την παρουσίαση ψυχαγωγικών εκπομπών, ενώ στις αθλητικές εκπομπές είναι σχεδόν μηδαμινή η παρουσία του γυναικείου φύλου.

Μέσα από αυτή την έρευνα, εξήχθη το συμπέρασμα ότι η παρουσίαση ενημερωτικών και αθλητικών εκπομπών γίνεται περισσότερο από άνδρες, αφού μια τέτοια θέση απαιτεί αυστηρότητα, κύρος και γνώσεις, κάτι που φαίνεται να έχει μόνο ο ανδρικός πληθυσμός με βάση τα κοινωνικά στερεότυπα. Από την άλλη όμως, η γυναίκα έχει θέση στην Κυπριακή τηλεόραση, κυρίως σε πιο ανάλαφρες εκπομπές (ψυχαγωγικές και κοινωνικές), που δεν έχουν τόσες απαιτήσεις.